ستایش

قالب: مثنوی (دوگانی/ دوتایی)

مثنوی: نوعی قالب شعری است که در آن مصراع ها دو به دو با یکدیگر هم قافیه اند. به بیانی دیگر هر بیت قافیه ای جداگانه دارد.

موضوع و محتوا: ستایش و توصیف ویژگی های خداوند.

1. ای نام تو بهترین سرآغاز ** بینامِ تو نامه کی کنم باز؟

واژه های مهم: تو: منظور خدا/ سرآغاز: ابتدای هر چیز، شروع/ نامه: در این جا یعنی کتاب.

نکته ادبی: سرآغاز، باز: قافیه.

دانش زبانی: ای: حرف ندا (صدا زدن) / خدا: مُنادا.

معنا و مفهوم: ای خدایی که اسم تو بهترین آغاز برای هرکاری است، کتابم را با یاد و نام تو آغاز می کنم.

2. ای یاد تو مونس روانم  ** جز نام تو نیست بر زبانم

واژه های مهم: مونس: یار، همدم/ روان: جان، روح.

نکته ادبی: روانم، زبانم: قافیه.

معنا و مفهوم: ای خدایی که یادِ تو همدم روح و روان من است، من فقط نام تو را بر زبان می آورم (فقط تو را ستایش میکنم).

3. ای کارگشای هر چه هستند  ** نام تو کلید هر چه بستند

واژه های مهم: کارگشا: مشکل گشا، آسان کنندۀ کارها.

نکته های ادبی: هستند، بستند: قافیه/ نام تو مانند کلید است: تشبیه.

معنا و مفهوم: ای خدایی که مشکل گشای تمام موجودات هستی، نام تو مانند کلیدی، قفلِ مشکلات را باز می کند (نام تو، مشکل همه را برطرف می کند).

4. ای هست کُنِ اساس هستی  ** کوته ز دَرَت، درازدستی

واژه های مهم: هست کُن: به وجود آورنده، آفریننده/ اساس: بنیاد، پایه/ کوتَه: مخفّفِ کوتاه/ دَرَت: درگاه تو/ درازدستی: زورگویی، ستم.

نکته ادبی: هستی، درازدستی: قافیه. 

دانش زبانی: «ت» در دَرَت: تو / فعل «است» در مصراع دوم حذف شده است.

معنا و مفهوم: ای خدایی که به وجود آورندۀ جهان هستی، هیچ کس نمی تواند به تو ستم کند (هیچ کس نمی تواند در پیشگاه تو به دیگری ستم کند).

5. هم قصّة نانموده دانی  ** هم نامه نانوشته خوانی

واژه های مهم: نانموده: پنهان، نشان داده نشده/ نانوشته: نوشته نشده.

نکته ادبی: دانی، خوانی: قافیه.

دانش زبانی: « قصّۀ نانموده» و « نامۀ نانوشته» : مفعول

معنا و مفهوم: پروردگارا، تو از همۀ داستان ها، ماجراهای پنهان و کتاب های نوشته نشده باخبر هستی.

6. هم تو به عنایت الهی  ** آن جا قَدَمَم رسان که خواهی

واژه های مهم: عنایت: توجّه، لطف/ الهی: خدایی، خداوندی/ قدم: گام/ قدمم: قدمِ من.

نکته ادبی: الهی، خواهی: قافیه.

دانش زبانی: رسان: برسان (فعل امر به منظور خواهش و دعا).

معنا و مفهوم: خداوندا، با لطف و محبّت خداوندیَت، مرا به جایگاهی برسان که خودت می پسندی.

7. از ظلمت خود رهایی ام دِه ** با نور خود آشنایی ام دِه

واژه های مهم: ظلمت: تاریکی، سیاهی.

نکته های ادبی: ظلمت و نور: متضاد / منظور از «خود» در مصراع اوّل: انسان یا شاعر و در مصراع دوم: خداوند است.

معنا و مفهوم: خدایا مرا از تاریکی های درون خودم (مانند گناه، نادانی و...) نجات بده و با نور و روشنایی وجود خودت آشنا کن.

تاریخ ادبیات درس:

نظامی گنجوی : حکیم ابومحمّد یوسف، شاعر نامدار ایرانی معروف به نظامی در شهر گنجه از شهرهای جمهوری آذربایجان به دنیا آمد. در جوانی به تحصیل ادب، قِصَص و تاریخ همّت گماشت. داستان پردازی در منظومه های او به اوج رسید. آثارش عبارتند از «مخزن الاسرار، لیلی و مجنون، خسرو و شیرین، هفت پیکر و اسکندرنامه»