نکات مهم درس 9

مطالعات اجتماعی هشتم

اسلام در شبه جزیره ی عربستان و در میان مردمی که در جهالت و نادانی به سر می بردند، ظهور کرد 23 سال رسول خدا و اصحابش برای دعوت به توحید، گسترش ایمان، صلح، عدالت و مبارزه با سلطه ظالمان مجاهدت ومبارزه کردند.

شبه جزیره ی عربستان در کجا واقع شده
شبه جزیره ی عربستان یا جزیرۀ العرب در جنوب غربی آسیا واقع شده است بخش وسیعی از این سرزمین را بیابان ها و ریگ زارها و قسمت دیگری را نواحی کوهستانی تشکیل می دهند. حجاز از جمله مناطق کوهستانی واقع در غرب جزیر ۀالعرب است و شهرهای مکه، یثرب (مدینه) و طائف در این منطقه قرار دارند.

ویژگی های دوران جاهلیت
» اعراب در دوران جاهلیت بهره چندانی از علم و دانش نداشتند و عده کمی از آنها می توانستند بخوانند وبنویسند.
» زنان اغلب از مقام و موقعیت پایینی برخوردار بودند و برخی مردان حتی از داشتن فرزند دختر احساس حقارت می کردند .
» اعراب جاهلی نسبت به قبیله خود تعصب شدید و کورکورانه ای نشان می دادند. آنان بی توجه به اینکه حق با چه کسی است، از اعضای قبیله خود در برابر افراد دیگر قبایل دفاع و پشتیبانی می کردند.
» تعصب قبیله ای موجب بروز کینه و حس انتقام جویی در میان قبایل مختلف عرب شده بود و جنگ و خونریزی های پیاپی را به دنبال داشت.
» غذا و سایر نیازهای زندگی نیز عامل دیگری برای گسترش درگیری های قبیله ای و رواج غارتگری بود.

شرایط اجتماعی و فرهنگی در آن زمان به گونه ای بود که از آن به عصر جاهلیت یاد می شود بیش تر عرب ها به شکل قبیله ای و فاقد حکومت متمرکز زیسته و اغلب بت می پرستیدند و کعبه،خانه خدا را از بت های گوناگون پر کرده بودند. البته گروهی از عرب ها نیز پیرو حضرت ابراهیم و یا دین های یهود، مسیح و زردشت بودند.

طلوع آفتاب اسلام در مکه
حضرت محمد (ص) در خاندانی شریف و محترم در شهر مکه به دنیا آمد. آن حضرت تحت تأثیر محیط آلوده به شرك و فساد مکه قرار نگرفت و چنان به پاکدامنی و درستکاری مشهور شد که او را محمد امین می خواندند. در کوه های اطراف مکه به ویژه در غار حرامشغول عبادت پروردگار خود بود در 27 رجب در سن چهل سالگی در غار حرا از جانب خداوند به پیامبری انتخاب شد.

نخستین کسانی که به رسول خدا ایمان آوردند حضرت خدیجه(س) و حضرت علی(ع) بودند. حضرت خدیجه(س) از زنان ثروتمند مکه بود و تمام دارایی خود را در راه نشر اسلام، کمک به فقیران وآزادی بردگان خرج کرد.

رسول خدا در آغاز بعثت به صورت فردی و پنهانی مردم را به پرستش خدای یگانه و ایمان به روز پس از سه سال، پیامبر مأموریت یافت نخست خویشاوندان و سپس .رستاخیز دعوت می کرد عموم مردم را آشکارا به اسلام دعوت نماید.

✓ پیامبر مردم را به عبادت خدای یکتا ، نکوهش پرستش بت ها ، سرانجام بد کافران دعوت می کرد .

صبر و پایداری پیامبر و پیروانش در برابر آزار و شکنجه مشرکان
اشراف مکه ابوجهل ، ابولهب وابوسفیان از گسترش دین اسلام و مخالفت آشکار آن با افکار و عقاید جاهلی دچار بیم و هراس شدند. مشرکان پس از آنکه نتوانستند ابوطالب بزرگ خاندان بنی هاشم را در پشتیبانی از رسول خدا منصرف کنند، به شیوه های دیگری روی آوردند.

رفتار پیامبر در برابر آزار مشرکان
سران مشرکین، خشمناك از پاسخ پیامبر، تصمیم گر فتند ایشان و مسلمانان را مورد آزار و شکنجه قرار دهندآنان بدترین دشنام ها و تهمت ها را به رسول خدا نسبت می دادند و برخوردهای زشت و ناپسندی با آن حضرت می کردند پیامبر اسلام در برابر چنین رفتارهایی بردبار بود و با مهربانی مردم را به اسلام فرا می خواند.

مشرکان برای جلوگیری از گسترش اسلام چه کردند؟
اقدام به آزار و شکنجه مسلمانان به ویژه تهی دستان و بردگان کردند.
افرادی مانند : یاسر و سمیه اولین شهدای اسلام و عمار و بلال حبشی از جمله این افراد بودند. آزار و اذیّت مشرکان نسبت به پیروان اسلام آنقدر افزایش یافت که پیامبر از مسلمانان خواست به حبشه مهاجرت کنند.

تحریم اقتصادی و اجتماعی مسلمانان مشرکان پس از آنکه متوجه شدند با شکنجه و سرکوب نمی توانند مانع گسترش اسلام شوند، تصمیم گرفتند مسلمانان را تحریم کنند. و عهدنامه تحریم اقتصادی مسلمانان را امضاءکردند طبق این عهدنامه هرگونه خرید و فروش، و رابطه اجتماعی (ازدواج) با پیروان اسلام ممنوع شده بود.دنبال این تحریم، رسول خدا و یارانش به پیشنهاد ابوطالب به یکی از درّه های اطراف مکه به آنها پناه « شعب ابوطالب ». بردند حدود سه سال شرایط بسیار سختی را در این درّه تحمل کردند.

تشکیل اُمت و حکومت اسلامی به رهبری پیامبر در مدینه
پیامبر به منظور مقدمه سازی برای تشکیل حکومت، دو بار پیش از هجرت،با نمایندگانی از مردم یثرب دیدار کرد و پیمان هایی بست.
حضرت محمد چند روز پس از خروج از مکه، در میان استقبال و شادی مسلمانان به یثرب رسید. از آن پس،نام یثرب به مدینه النبی، یعنی شهر پیامبر تغییر داده شد.

انصار : (یاری کنندگان) گروهی از ساکنان مدینه که با پیامبر (ص) پیمان بستند و آن حضرت را یاری کردند.

مهاجرین : (هجرت کنندگان) گروه دیگری از مسلمانان اهل مدینه که اموال و دارایی خود را رها نمودند و از مکه به مدینه رفتند

اقدامات پیامبر پس از ورود به مدینه
» تاسیس مسجد
» ایجاد پیوند برادری
» تشکیل حکومت اسلامی
نخستین اقدام مهم پیامبر پس از ورود به م دینه، ایجاد مسجدی برای تأسیس مسجد انجام امور عبادی،اجتماعی،علمی و سیاسی بود. مسجد علاوه بر آنکه مکانی برای عبادت و اجرای مراسم مذهبی به شمار می رفت، مرکزی برای مشورت و تصمیم گیری درباره امور سیاسی و نظامی نیز بود؛ مسجد همچنین کانون اصلی سوادآموزی و فراگیری علم و دانش محسوب می شد. در کنارمسجد، سرپناهی برای افراد تهیدست بنا شد و افرادی وظیفه آموختن قرآن و خواندن و نوشتن به آنها را بر عهده گرفتند .

پیمان برادری به جای تعصب قومی و قبیله ای
ساکنان مدینه قبایل مختلف مهاجرین و انصار بودند که بعضی از قبایل در گذشته نسبت به هم کینه ودشمنی داشتند.پیامبر به منظور ایجاد محبّت و دوستی بین و این کار پیامبر (ص) گامی در مسلمانان، آنها را دو به دو با یکدیگر برادر اعلام کرد رسول خدا، علی بن ابیطالب (ع) را به جهت تشکیل امت (جامعه) اسلامی است.

پیمان نامه سیاسی علاوه بر مسلمانان، تعدا دی از قبایل یهود نیز در شهر مدینه و اطراف آن سکونت داشتند.پیامبر لزم می دانست میان ساکنان مدینه اتحاد سیاسی برقرار شود. ازاین رو، پیمان نامه ای تنظیم شد و مسلمانان و یهودیان متعهد شدند که به آن عمل کنند. تدوین و امضای این پیما ن نامه، در واقع اعلام رسمی تأسیس حکومت اسلامی به رهبری پیامبر در شهر مدینه بود.

نبردهای دوران پیامبر (ص)
غزوه : به جنگ هایی گفته می شود که پیامبر گرامی اسلام در آنها حضور داشته و فرماندهی سپاه را عهده دار بوده است.
سریه : به جنگ هایی گفته می شود که رسول خدا در آنها حضور نداشت و فرماندهی سپاه را به فرد دیگری واگذار می کرد.

توصیه های پیامبر در جنگ ها :
» رعایت اصول اخلاقی و ارزش های
» انسانی -خوش رفتاری با اسیران
» پرهیز از تخریب و غارت اموال مردم در جنگ
» رفتار نکردن مسلمانان همانند مشرکان

آنجایی که هدف دین اسلام هدایت همه مردم جهان است، پیامبر به فرمانروایان کشورهی مختلف از جمله ایران، روم و حبشه نامه نوشت و آنان را به اسلام دعوت کرد.

واقعه غدیر خُم
رسول گرامی اسلام هنگامی که از آخرین سفر حج باز می گشت، دستور داد تا همه ی زائران خانه ی خدا در محلی به نام غدیر خم توقف کنند. آن حضرت سپس برای جمعیت حاضر خطبه ای طولنی خواند و ازآنان پرسید: (چه کسی نسبت به مؤمنان در تصمیم گیری از خودشان برتر و اولی تر است) مسلمانان یک صدا گفتند : خدا و پیامبرش در این امر، اولی تر هستند. پیامبر سپس دست علی (ع ) را بال برد و فرمود ای مردم، هرکس « که من پیشوای او هستم، پس این علی پیشوای اوست؛خداوندا، دوستداران او را دوست بدار و دشمنانش را دشمن » پیامبر خدا همچنین از مسلمانان خواست که خطبه ی غدیر را به خاطر بسپارند و آن را برای دیگران بازگو کنند.پس از آن، حاضران جانشینی پیامبر را به حضرت علی (ع ) تبریک گفتند.