جزوه و خلاصه مطالعات اجتماعی پنجم

درس بیستم - وزیران كاردان، شهرهای آباد

 ترکان مردمی بودند که در نواحی شمال شرقی ایران زندگی می کردند. آن ها زندگی قبیله ای داشتند و کار اصلی شان، دامداری بود.

 باگسترش دین اسلام تا منطقه ی ماوراءالنّهر، ترکان مسلمان شدند و برخی از قبایل ترک به تدریج در داخل ایران رفت و آمد کردند.

 برخی از ترکان با استفاده از استعدادها و توانایی های خود به دربار پادشاهان نفوذ کردند و به مقامات مهمّی چون فرماندهی سپاه رسیدند.

 پس از مدّتی ترکان موفق شدند سلسله های غزنویان، سلجوقیان و خوارزمشاهیان را تشکیل دهند.

 مشهورترین فرمانروای غزنوی، سلطان محمود غزنوی بود.

 یکی از کارهای مهمّ سلطان محمود، لشکرکشی به هند بود. او چند بار به آن سرزمین لشکر کشید؛ در آن جا بت ها را خراب کرد و گنج های فراوانی را به غارت برد و بعد به ایران بازگشت.

 بعد از سلطان محمود، پسرش سلطان مسعود به حکومت رسید.

 از آثار تاریخی دوره ی غزنویان مناره ای در غزنین در کشور افغانستان می باشد.

 سلسله ی سلجوقیان را طُغرل تأسیس کرد. سلجوقیان حکومتی قدرتمند و قلمرو بسیار وسیعی داشتند.

 در زمان سلطان ملکشاه سلجوقی، قلمرو سلجوقیان از شرق تا ماوراءالنّهر و از غرب با دریای مدیترانه گسترش یافت.

 پایتخت سلطان ملکشاه، شهر اصفهان بود.

 برج طغرل از آثار تاریخی دوره ی سلجوقیان در شهر ری می باشد.

 حاکمان ترک تبار از اقوام بیابان گرد بودند و از کشورداری اطّلاع چندانی نداشتند. به همین دلیل، آن ها وزیران باهوش و خردمند ایرانی را برای اداره ی سرزمین پهناور ایران انتخاب می کردند.

 یکی از وزیران مشهور سلجوقیان، خواجه نظام الملک توسی بود.

 خواجه نظام الملک خدمات زیادی در راه عمران و آبادانی ایران انجام داد.

 در دوره ی حکومت های ترک تبار به ویژه سلجوقیان، زبان و ادب فارسی مورد توجّه قرار گرفت و در قلمرو پهناور آن ها رواج یافت. از جمله مقرّر شد که نامه ها و فرمان های حکومتی به زبان فارسی نوشته شوند؛ در حالیکه قبل از آن، به زبان عربی نوشته می شدند.

 از جمله شاعران ایرانی معروف دوره ی غزنویان، ابوالقاسم فردوسی است و اثر معروف او شاهنامه نام دارد.

 در دوره ی سلجوقیان، همچنین مساجد، برج ها، مناره ها و کاروان سراهای باشکوهی، بنا شدند.

 کاروان سرای رباط قره عشق در خراسان شمالی از آثار دوره ی سلجوقیان است.

 پس از مرگ سلطان ملکشاه سلجوقی، بین جانشینان او اختلاف افتاد و حکومت سلجوقی، ضعیف شد.

سرانجام یکی از فرمانروایان منطقه خوارزم، آخرین سلطان سلجوقیان را شکست داد و حکومت خوارزمشاهیان را تشکیل داد.

 مهم ترین سلطان خوارزمشاهیان، سلطان محمد خوارزمشاه بود.

 در زمان سلطان محمد خوارزمشاه، قلمرو ایران از سمت شرق گسترش یافت و کشور ما با مغول ها همسایه شد.

 حکومت خوارزمشاهیان با حمله ی مغول ها به ایران برچیده شد.

 مسجد جامع رُشتخوار در استان خراسان رضوی از آثار دوره ی خوارزمشاهیان می باشد.

 در زمان حکومت های غزنویان، سلجوقیان و خوارزمشاهیان در ایران، شغل بیش تر مردم، کشاورزی و دامپروری بود.

 در دوره ی سلسله های ترک، شهر های بزرگ و آبادی در قلمرو پهناور ایران به وجود آمد. در این شهرها شغل هایی چون سفالگری، آهنگری، بافندگی و تجارت، رواج داشت.

 در دوره ی سلسله های ترک، بازرگانی با سرزمین های دیگر نیز بسیار رونق داشت.