درس 2

روانخوانی کژال

کژال
قالب: داستان
نویسنده: طاهره ایبُد
موضوع و محتوا: این داستان بر مقاومت و ایستادگی در برابر تهاجم بدخواهان وجان فشانی برای حفظ خانه، همنوع، سرزمین و دفاع از هستی انسان، تأکید دارد.

توضیحات متن درس:

شخصیّت ها:
1- کژال: مادری که کودکی شیرخواره در آغوش دارد و برای دیدن عمّه کابوک (آشیانۀ مرغ، در کردی به - معنای کبوتر) روانه می گردد.
یادآوری: کَژال در زبان کردی به معنی دختر زیبا و رعنا و چشم عسلی است. گویا با واژه غزل و غزال (به معنای آهو) از دید ریشه شناسی، پیوندی دارد.

2- روناک: (اسم کردی به معنای روشن، تابناک): طفل شیرخوار و دختر قنداق های کژال.

3- گرگ: که بر سر راه کژال نمایان می شود و کودک قُنداق های کژال را می رُباید.

5- هه ژار: (به معنای فقیر، بینوا): شوهر کژال که در داستان حضور ندارد و فقط این کژال است که در برابر گرگ فریاد می زند و او را به کمک می طلبد.
6-  آزاد: جوان کشاورز روستایی که به کمک کژال می آید و پنجه در چنگال گرگ می افکند و با او درگیر می شود و پس از مدّتی درگیری، سرانجام گرگ را از پا درمی آورد؛ هرچند که خود نیز زخم فراوان دارد و نفس هایش به شماره می افتد؛ امّا روناک را نجات می دهد.

نثر داستانِ کژال، ساده، یکدست و روان است. نویسنده در چند مورد از زبان کُردی بهره گرفته و افزون بر انتخاب نام، برخی از ترکیبها و جمله ها را به همان زبان آورده و ضمن قرار داد نِ داستان در فضایی پاک و سرشار از جوانمردی و عُطوفت و صفا، رنگ بومی محلّی خاصّی به آن بخشیده است و اتّفاقاً همین عامل بر گیرایی و جذابیّت داستان افزوده است.

واژه های مهم: لپُ: گونه/ قُنداقه: پارچه ای که نوزاد را در آن می پیچند./ رولَه: فرزند به زبان کُردی/ گالشِ: نوعی کفش قدیمی (کفش لاستیکی)/ خیش: وسیله ای برای شخم زدن، گاوآهن/ قُروِه: شهری در استان کردستان/ مویه: گریه کردن/ مویه کنان: گریهکنان/ زار زدن: گریه کردن/ دایه: پرستار کودک، مادر/ هراسان: ترسان/ خُرناسه: صدایی که در حالت خواب از گلو بیرون میآید./ معطّل: منتظر، بیکار، بلاتکلیف/ مَجال: فرصت، وقتِ لازم/ زُل زدن: خیره شدن/ پا برهنه: بدون کفش/ تقلّا: کوشش، تلاش/ هِق هِق: صدای بریده بریدۀ گریه طولانی/ خشکش زد: مات و مبهوت شد.

نکته های ادبی: پارۀ تن: کنایه از فرزندِ عزیز/ دندان بر سر دندان ساییدن: کنایه از خشمگین بودن.

طاهره ایبُد: متولّد دی ماه 1362 شیراز است. وی کارهای هنری را از سال 1341 در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان شیراز آغاز کرده است. سال 1346 به تهران آمد و با آقای بیوک ملکی، شاعر و نقّاش کتابهای کودکان و نوجوانان، ازدواج کرد. فوق دیپلم زبان انگلیسی است. کتابهای داستانیِ زیادی از او به چاپ رسیده است؛ از جمله: 1- باغچه توی گلدان  2- به هوای گل سرخ   3- خانوادۀ آقای چرخشی و...