شعر خوانی - توفیق ادب

قالب شعر: مثنوی یا دوتایی
سراینده: مولوی

1. ای خدا ای فضل تو حاجت روا ** با تو یاد هیچ کس نبود روا

واژه های مهم: فضل: بخشش/ حاجت: نیاز/ در این بیت روا در مصراع اوّل به معنای «برآورد کردن» است و در مصراع دوم به معنای «شایسته».
نکته ادبی: روا و روا: قافیه (به دلیل آنکه معنای واژۀ «روا» در پایان مصراع نخست، با همین کلمه در پایان مصراع دوم متفاوت است، می توانند هم قافیه شوند).
معنا و مفهوم: ای خدایی که لطف و احسان تو نیاز همه موجودات را برآورده میکند، با وجود تو، یادِ هیچ کسی شایسته نیست (مفهوم کلی: لطف و بخشش و ضرورتِ یاد خدا).

2. قطره دانش که بخشیدی ز پیش ** متّصل گردان به دریاهای خویش

واژه های مهم: متصل کن: وصل کن، پیوند بده.
نکته های ادبی: پیش و خویش: قافیه/ قطرۀ دانش: تشبیه (اضافۀ تشبیهی)/ قطره نماد کمی و دریا نماد بسیاری است./ قطره و دریا: مراعات نظیر و تضاد.
معنا و مفهوم: ای خدا، دانش اندکی را که به ما بخشیده ای، به دریای بیکران علم خود متّصل کن (خدایا، دانش ما را بیشتر کن).

3. صد هزاران دام و دانه است ای خدا ** ما چو مرغان حریصی بینوا

واژه های مهم: حریص: طمعکار، آزمند/ مرغ: در گذشته به معنای «پرنده» بوده است. امروزه به یک نوع پرندۀ خانگی گفته می شود/ بینوا: فقیر، تهیدست.
نکته های ادبی: خدا و بینوا: قافیه/ تشبیه: در این بیت، ما انسانها به پرندگان حریص و بیچاره تشبیه شده ایم. /ما: مشبّه؛ مرغان: مشبّه به/ دام: نماد مشکلات و گرفتاریهای این دنیا/ دانه: نماد نعمت ها و لذّت های دنیوی/ دام، دانه و مرغ: مراعات نظیر.
معنا و مفهوم: ای خدا، در راهِ زندگی ما هزاران گرفتاری وجود دارد و ما همچون پرندگانی طمعکار و بیچاره هستیم.

4. گر هزاران دام باشد هر قدم ** چون تو با مایی نباشد هیچ غم

واژه های مهم: قدم: گام/ غم: اندوه، ناراحتی.
نکته های ادبی: قدم و غم: قافیه/ دام: کنایه از مشکلات و گرفتاری های دنیایی.
معنا و مفهوم: اگر گرفتاری فراوانی جلوی راه ما باشد، وقتی تو با ما باشی (همراه و یارمان باشی) هیچ غمی نداریم. (مفهوم کلی: اهمیت همراهی با خدا)

5. از خدا جوییم توفیق ادب ** بی ادب محروم شد از لطف رب

واژه های مهم: جوییم: میجوییم، جستوجو و طلب می کنیم/ توفیق: سازگاری، مدد کردن/ محروم: بینصیب، بیبهره/ رب: پروردگار.
دانش ادبی: ادب و رب: قافیه.
معنا و مفهوم: از خدا می خواهیم که در ادب آموزی ما را یاری دهد؛ زیرا انسانِ بی ادب از لطف و بخشش خدا بی نصیب است.

6. بی ادب تنها نه خود را داشت بد ** بلکه آتش در همه آفاق زد

واژه های مهم: آفاق: جمعِ افق (افق: گوشه و کنارۀ آسمان، کرانۀ آسمان) آفاق در این بیت یعنی همه جا.
نکته های ادبی: بد و زد: قافیه / منظور از آتش در مصراع دوم اخلاق و رفتار بد و همچنین فساد و تباهی است.
معنا و مفهوم: آدم بی ادب نه فقط به خودش بدی می کند، بلکه بدی او همۀ جهان را نیز در بر می گیرد.