درس 2 

صورتگر ماهر

قالب: قصیده
قصیده: یکی از اولین قالبهای شعری است که مصرع اول بیت اول با مصرع دوم تمام بیتها همقافیه است. موضوع قصیده مدح، ستایش، نکوهش و وصف طبیعت است. تعداد ابیات آن معمولاً کمتر از دوازده بیت نیست؛ گاه نیز تا صد بیت و بیشتر نیز میشود.
-----* -----*
----- -----*
----- -----*
----- -----*

راستی را کس نمی داند که در فصل بهار *** از کجا گردد پدیدار این همه نقش و نگار

واژه های مهم: راستی را: به راستی/ پدیدار: آشکار/ پیدا، عیان/ نقش و نگار: تصاویر رنگارنگ.
معنا و مفهوم: به راستی هیچ کس نمی داند که در فصل بهار، این همه نقش و نگار و گلهای زیبا از کجا پیدا می شوند؟

عقل ها حیران شود کز خاک تاریک نژند *** چون برآید این همه گل های نغز کامکار؟

واژه های مهم: حیران: متحیر، متعجب، سرگشته/ نژند: غمگین، افسروه، اندوهگین، سرد و بی روح/ نغز: خوب، نیکو/ کامکار: خوشبخت، کامروا، دلپسند/ گل کامکار: گل سرخ و زیبا.
معنا و مفهوم: عقل انسان شگفت زده می شود که چگونه از خاک تیرۀ سرد و بی روح، این همه گلهای سرخ زیبا می روید؟

چون نپرسی کاین تماثیل از کجا آمد پدید؟ *** چون نجویی کاین تصاویر از کجا شد آشکار؟

واژه های مهم: کاین: مخفف که این/ تماثیل: جمع تمثال، شکلها و تصویرها.
معنا و مفهوم: چرا نمی پرسی و پرسوجو نمی کنی که این همه شکل و تصویر زیبا (گیاهان، گلها و ...) از کجا پیدا و پدیدار میشود؟

برق از شوق که می خندد بدین سان قاه قاه؟ *** ابر از هجر که می گرید بدین سان زار زار؟

واژه های مهم: شوق: میل و رغبت/ هجر: جدایی، دوری/ بدین سان: به این شکل.
آرایه های ادبی: تضاد «شوق و هجر»، «می خندد و می گرید» و «قاه قاه و زار زار» /مراعات نظیر: «ابر و برق» و «خنده و گٔریه» / تشخیص: «برق قاه قاه می خندد» و «ابر زاز زاز می گرید».
معنا و مفهوم: برق آسمان از اشتیاق دیدار چه کسی اینگونه با صدای بلند قهقهه می زند و ابر از غم دوری چه کسی اینگونه زارمی زند (گریه می کند)؟

کیست آن صورتگر ماهر که بی تقلید غیر *** این همه صورت برد بر صفحه هستی به کار

واژه های مهم: صورتگر: نقاش، در اینجا یعنی خداوند/ هستی: جهان/ بی تقلید غیر: بدون پیروی از دیگران/ ماهر: زبردست، کاردان، استاد.
نکته های ادبی: صفحه هستی: ترکیب اضافی (اضافه تشبیهی) عالم هستی به صفحة نقاشی تشبیه شده است./ مراعات نظیر: صورتگر، صورت، صفحه.
معنا و مفهوم: آن نقّاش ماهری که این همه تصاویر تازه و زیبا را بر صفحه هستی به کار بسته است، چه کسی است؟ (خداوند بزرگترین نقاش طبیعت است).

میرزا حبیب الله شیرازی:

متخلص به قاآنی، از شاعران دورۀ قاجار است. هنر او در قصیده سرایی و انتخاب واژگان خوش آهنگ و توصیف های نیکو است. وی کتاب «پریشان» را به شیوۀ گلستان سعدی نوشته است.