نکات مهم درس 12

مطالعات اجتماعی هشتم

ایرانیان مسلمان به پشتوانه روحیه علم دوستی در اسلام و همچنین فرهنگ و تمدن باستانی خود، کمک بسیاری به شکل گیری و شکوفایی فرهنگ و تمدن اسلامی کردند.

» ضعف خلافت عباسی پس از یک قرن فرمانروایی
» ناتوانی در اداره ی قلمرو پهناور
» ایجاد شرایط مناسبی برای تشکیل سلسله های ایرانی

طاهریان »» صفاریان »» علویان »» سامانیان »» آل بویه

این سلسله ها به جز علویان طبرستان، ریشه و تبار ایرانی داشتند

طاهریان و سامانیان
» سلسله های طاهریان و سامانیان با فرمان خلفای عباسی به قدرت رسیدند
» با تایید آنها به حکومت خود ادامه دادند.
» طاهر ذوالیمینین بنیانگذار سلسله ی طاهریان بود
» که به فرمان مامون خلیفه ی عباسی به حکومت خراسان منصوب شد .
» امیراسماعیل سامانی موسس سلسله ی سامانیان نیز با تایید خلیفه ی عباسی به حکومت رسید.

این دو سلسله روابطی دوستانه با خلافت عباسیان برقرار کردند و امیران این سلسله ها معمول نسبت به خلفا اظهار وفاداری و فرمانبرداری می کردند این دو سلسله در اداره امور قلمرو خود مستقل بودند و اجازه نمی دادند نمایندگان خلیفه در امور داخلی آنها دخالت کنند.

- بنیان گذاران سلسله های صفاریان،علویان طبرستان و آل بویه،بی آنکه اجازه و فرمانی از خلفای عباسی بگیرند،حکومت خود را برپا کردند .
- سلسله ی صفاریان: موسس: یعقوب لیث
- که با پشتیبانی مردم سیستان و به خصوص گروه عیاران به قدرت رسید .
- روابط این سلسله با خلافت عباسی،از روی دشمنی بود.

یعقوب لیث صفاری علاوه بر آنکه حکومت طاهریان را به پایان رساند و از بین برد،به عراق نیز لشکرکشی کرد و قصد داشت بغداد را تصرف کند،اما از سپاه خلیفه شکست خورد.او در فکر جبران این شکست بود اما بیماری و مرگ وی فرصت جنگی دیگر با خلیفه را به او نداد .

علویان
خلفای عباسی دشمن علویان طبرستان بودند،زیرا علویان پیرو مذهب شیعه بودند و حکومت عباسیان را به رسمیت نمی شناختند و از آنها اطاعت نمی کردند .

آل بویه
ارتباط سلسله ی آل بویه با عباسیان به گونه ای دیگر بود .زیرا آل بویه بغداد را تصرف کردند و خلفای عباسی را تحت نفوذ و سلطه ی خود گرفتند.

» اقدامات فرمانروایان آل بویه در گسترش معارف اسلامی
» علاوه بر علویان طبرستان،آل بویه نیز پیرو مذهب شیعه بودند.
» در دوران حکومت آنها،معارف و فرهنگ شیعه در ایران مورد توجه قرار گرفت و گسترش یافت.
» به دستور فرمانروایان آل بویه حرم مطهر امامان(ع) در نجف،کربلا و کاظمین بازسازی شد
» و مراسم روز عید غدیر و مجالس سوگواری امام حسین(ع) باشکوه برگزار می شد .

ایرانیان مسلمان در تاسیس و گسترش معارف اسلامی،علوم انسانی و علوم تجربی،هنر و ادبیات پیشگام بودند . در معارف اسلامی،عالمان ایرانی کتاب های زیادی تدوین کردند. در رشته ی تفسیر قرآن آثار مهمی توسط اندیشمندان مسلمان ایرانی نوشته شد.

ایرانیان حتی در زبان و ادبیات عربی نیز پیشتاز بودند و قواعد صرف و نحو و دستور زبان و ادبیات عربی توسط ادیبان ایرانی تدوین شد . در رشته های فلسفه،تاریخ،جغرافیا و موسیقی نیز دانشمندان مسلمان ایرانی،خوب درخشیدند.

یکی دیگر ازاقدامات مهم علمی و فرهنگی ایرانیان در قرون نخست هجری،انتقال بخشی از میراث ادبی و تاریخی ایران باستان به جامعه ی اسلامی بود. نویسندگان و مترجمانی مانند عبدالله بن مقفع کتاب هایی را در موضوع تاریخ پادشاهان و قهرمانان کهن ایران و نیز اندرز نامه ها و آداب کشور داری از زبان پهلوی به زبان عربی ترجمه کردند.

سلسله های ایرانی به خصوص آل بویه و سامانیان نقش چشمگیری در رونق و شکوفایی فرهنگ و تمدن ایرانی_اسلامی داشتند. بیشتر فرمانروایان این سلسله ها به علم و ادب علاقه مند بودند و برای عالمان،دانشمندان و ادیبان،ارزش و احترام فراوانی قائل می شدند . وزیران سامانیان بلعمی و جیهانی که در آن زمان امور کشور را اداره می کردند،اغلب مردانی بافرهنگ و دانش دوست بودند.

زبان و ادبیات
پس از ورود اسلام به ایران تا مدت ها عربی،زبان اداری ایران بود. فرمان ها و نامه های اداری به زبان عربی نوشته می شد و دانشمندان نیز کتاب های خود را به عربی می نوشتند. مردم ایران اگرچه به عربی به عنوان زبان قرآن احترام می گذاشتند،اما همچنان به زبان فارسی،سخن می گفتند. از قرن سوم هجری به بعد،در نتیجه ی علاقه امیران و وزیران حکومت های صفاریان و سامانیان به فرهنگ و زبان ایرانی،رونق ادبیات فارسی آغاز شد.

معماری
معماری و هنر ایران در دوران اسلامی در ادامه معماری عصر باستان بود .اسلامی بودند_مساجد از نخستین جلوه های مهم ایرانی برخی از مساجد در ابتدای ورود اسلام به ایرا ن بر اساس اصول معماری دوره ی ساسانی ساخته شدند مسجد جامع و آرامگاه ها، جلوه شکوهمند دیگری از میراث معماری ایرانی اسلامی به شمار می روند آرامگاه امیراسماعیل سامانی در بخارا و آرامگاه قابوس وشمگیر در گنبد کاووس از آن جمله اند.