نکات مهم درس 11

مطالعات اجتماعی هشتم

با ورود سپاه اسلام به ایران و فروپاشی حکومت ساسانی، دورۀ ایران باستان به پایان رسید و عصر جدیدی در تاریخ ایران آغاز شد.

علت نارضایتی مردم از حکومت ساسانیان
» شورش فرماندهان ودخالت آنها در رقابت های سیاسی تضعیف روح یه سپاهیان و کاهش توان جنگی
» نارضایتی مردم از حکومت ساسانیان به دلیل بی عدالتی و تبعیض و مالیات های سنگین
» طغیان رودهای دجله و فرات و شکسته شدن سدها
» از بین رفتن بخش وسیعی از زمین ها و مزارع حاصل خیز در بین النهرین
» قحطی و شیوع بیماری های طاعون و وبا

چگونگی فتح ایران و سقوط ساسانیان
✓ ابوبکر خلیفه ی اول، فرمان حمله به مرزهای حکومت ساسانیان و امپراتوری روم شرقی را صادر کرد.
✓ اعراب مسلمان که روانه ی مرزهای ایران شده بودند، مناطقی از بین النّهرین (سَواد) را تصرف کردند .
✓ در زمان خلافت عمر، بخش اعظم ایران به دست اعراب مسلمان فتح شد
✓ عمر در آغاز خلافتش، سپاه بزرگی را به سوی ایران فرستاد .
✓ ارتش ساسانی در نبرد قادسیه از سپاه مسلمانان که روحیه ی بالتر و انگیزه ی بیشتری
✓ داشت،شکست خورد .
✓ در این جنگ، رستم فرخ زاد، فرمانده سپاه ساسانی کشته شد و مدتی بعد تیسفون پایتخت
✓ ساسانیان با غنائم بسیار به تسخیر سپاه اسلام درآمد .

سرانجام با ورود سپاه اسلام به خراسان، یزدگرد سوم به دست آسیابانی در مرو به قتل رسید و امپراتوری ساسانی که بیش از چهارصد سال بر ایران فرمانروایی کرده بود، به پایان رسید.

امام حسن و امام حسین و امام سجاد وامام محمد باقر (ع) زمان امویان به شهادت رسیدند.

در دوران بنی امیه آزار و اذیت شیعیان ایران که از ظلم و ستم و قوم گرایی اُمویان به ستوه آمده بودند، از هر فرصتی برای مخالفت و مبارزه با حکومت اموی، استفاده می در « مختار ثقفی » کردند.حضور مؤثر ایرانیان در قیام ها و شورش های علیه اُمویان وقتی کوفه به خونخواهی امام حسین و یارانش قیام کرد، ایرانیان با شور و شوق به او پیوستند

خاندان عباسیان از مخالفان بنی امیه بودند آنان با فرستادن نمایندگانی به نقاط مختلف ایران از جمله خراسان و دعوت مردم به قیام علیه بنی امیه و به حکومت رساندن یکی از افراد خاندان پیامبر ولی منظور خود از اینکه چه کسی است را بیان نمی کردند

ایرانیان مسلمان به ویژه خراسانیان دعوت عباسیان را پذیرفتند.
- سرانجام ابومسلم، سردار ایرانی در خراسان قیام کرد.
- او موفق شد امویان را شکست دهد.
- سفاح از خاندان عباسیان را به خلافت برساند.
- منصور، خلیفه دوم عباسی، شهر بغداد را بنا کرد و آن را مرکز خلافت عباسیان قرار داد. روش حکومت عباسیان و ظلم علیه امامان و شیعیان

روش حکومت عباسیان و ظلم علیه امامان و شیعیان
» عباسیان نیز در ظلم و ستم دست کمی از اُمویان نداشتند.
» عباسی از جمله منصور، هارون الرشید و مُتوکل، امامان شیعه را به سبب مبارزه با ظلم و ستم، به زندان انداختند و به شهادت رساندند .
» امام جعفرصادق(ع) امام موسی کاظم(ع) امام رضا (ع) ، امام محمدتقی (ع) امام علی نقی(ع) امام حسن عسگری(ع)توسط عباسیان به شهادت رسیدند.
» آنها نیز همچون اُمویان در کاخ ها به خوشگذرانی می پرداختند.
» خلفای عباسی بر خلاف اُمویان از ایرانیان در سمت های مهمی چو ن وزارت و فرماندهی سپاه و حکومت شهرها، استفاده می کردند .
» البته بسیاری از ایرانیانی که به خدمت خلافت عباسی درآمدند، سرنوشتی تلخ و ناگوار داشتند.
» مانند قتل ابومسلم توسط منصور عباسی
» به زندان افکندن و کشتن خاندان برمکیان توسط هارون الرشید

علت قتل برمکیان توسط هارون الرشید
بَرمکیان نیز که از خاندان های مشهور ایرانی بودند، به سرنوشت ابومسلم دچار شدند. این خاندان در زمان خلافت هارون، عهده دار وزارت و حکومت ولیات شدند و نفوذ و قدرت فراوان کسب کردند خلیفه ناگهان برآنان خشم گرفت و دستور داد آنها را از قدرت برکنار و زندانی کنند و به قتل برسانند.

سلمان فارسی نخستین ایرانی بود که در مدینه به حضور حضرت محمّد(ص) رسید و به دین اسلام مشرف شد.

حاکمان ایرانی یمن نیز در زمان رسول خدا به مدینه رفتند و به دین اسلام ایمان آوردند ایرانیان پس از درك پیام اسلام، داوطلبانه آن دین را پذیرفتند.

علل گرایش و توجه ایرانیان به دین اسلام
» پیام اسلام، برابری و برادری بود؛ این پیام برای مردم ایران که از امتیازات طبقاتی اشراف ناخشنود بودند، جذابیت فراوانی داشت
» اخلاق و رفتار پیامبر و امامان شیعه، نقش مهمی در علاقه مندی ایرانیان به دین اسلام داشت.
» امام علی(ع) در دوران حکومت خود هیچ برتری و امتیازی برای اعراب، نسبت به غیر اعراب در نظر نمی گرفت .از این رو، ایرانیان علاقه و ارادت خاصی به آن حضرت و فرزندانش پیدا کردند
» حضور امام رضا(ع) و خواهرش حضرت معصومه(س) و برادرش حضرت شاهچراغ و دیگر امامزادگان در ایران، تأثیر زیادی برتوجه و گرایش مردم ایران به دین اسلام گذاشت.