سوالات درس به درس مطالعات هشتم

درس 14 - میراث فرهنگی ایران در عصر سلجوقی

چرا از میان سه سلسله ترک تبار ، سلجوقیان مهم تر بودند؟
» تأثیر در تحولات ایران و سایر سرزمین های اسلامی
» وسعت قلمرو
» گسترش علم و دانش هنر و معماری

تشکیلات اداری و حکومتی سلجوقیان برگرفته از کدام سلسله ها بود؟
برگرفته از سامانیان و غزنویان – البته تشکیلات آن دوره ها نیز برگرفته از نظام اداری و حکومتی ایران باستان بود

در دوره سلجوقیان چه کسی قدرت معنوی و چه کسی قدرت سیاسی و نظامی داشت؟
در رأس حکومت سلجوقی، سلطان قرار داشت. در آن دوره، خلیفهٔ عباسی بیشتر ریاست معنوی و دینی داشت و قدرت سیاسی و نظامی در اختیار سلاطین بود.

چرا سلاطین سلجوقی سعی می کردند خود را مطیع و پشتیبان خلیفه نشان دهند؟
سلاطین سعی می کردند برای مشروعیت بخشیدن به حکومت خود و جلب نظر مردم، خود را مطیع و پشتیبان دستگاه خلافت نشان دهند.

ویژگی شاهان دوره سلجوقی چه بود؟
اگرچه شاهان در امور مختلف با وزرا مشورت می کردند اما رأی و نظر آنها مافوق همه بود. در این دوره نیز سلاطین با ظلم و خودکامگی حکومت می کردند و منتقدان و مخالفان خود را به سختی مجازات می کردند. سلاطین زندگی پرتجملی داشتند صاحب املاک و ثروت زیادی بودند.

چرا سلجوقیان به وجود وزیران ایرانی برای اداره کشور نیازمند بودند ؟
سلجوقیان، مردمانی گله دار(دامدار) و بیابان گرد بودند که با زور شمشیر، امور سیاسی و نظامی را در اختیار گرفتند، آنها از شهرنشینی و کشورداری بی خبر بودند و برای ادارهٔ قلمروِ پهناور خود ناگزیر شدند از وزیران ایرانی استفاده کنند.

دو تن از وزیران مهم سلجوقیان را نام ببرید.
عمیدالملک کُندری – وزیر سلطان طغرل نقشی مؤثر در موفقیت های این سلطان داشت. خواجه نظام الملک – وزیر آلب ارسلان و ملکشاه نیز چنان قدرت و نفوذی داشت که کمتر کاری بدون صلاحدید و مشورت او انجام می گرفت.

تنظیم رابطه سلطان با خلیفه ودیگر فرمانروایان از وظایف چه کسی بود؟
از وظایف وزیران

دوره سلجوقیان از چه نظر از دوره های برجسته تاریخ ایران محسوب می شود؟
از نظر گسترش دانش و هنر و ادب

خواجه نظام الملک چه مدارسی را بنیان گذاشت ؟ مهمترین آنها در کدام شهرها بودند؟
مدارس نظامیه مهم ترین آنها نظامیه های نیشابور، اصفهان و بغداد بودند. او اموال و املاک زیادی را وقف این مدارس کرد.

ویژگی مدارس نظامیه چه بود؟
به مدرسان، مدیران و کارکنان نظامیه ها، حقوق پرداخت می شد. این مدارس، مقررات خاصی داشتند و استادان و شاگردان با دقت خاصی گزینش می شدند و رقابت شدیدی برای رسیدن به مقام استادی در این مدارس وجود داشت.

دو تن از اساتید و دانش آموختگان مدارس نظامیه را نام ببرید.
اما م محمد غزالی، عاِلم بزرگ ایرانی از استادان نظامیه بود. سعدی، شاعر معروف نیز از دانش آموختگان مدارس نظامیه بود.

در آستانه هجوم مغول ها کدام منطقه بزرگترین مرکز علمی و ادبی و مذهبی ایران بود ؟ چرا؟
خراسان – زیرا در آن زمان در شهرهای خراسان بیش از سایر مناطق ایران مدرسه وجود داشت؛

زبان و ادب فارسی در دوران غزنویان ، سلجوقیان و خوارزمشاهیان چه جایگاهی داشت؟
در هر سه دوره زبان و ادب فارسی مورد توجه و حمایت قرار گرفت و روز به روز علاقه به گسترش این زبان بیشتر شد زبان فارسی با حمله محمود غزنوی در هند، و با توسعه قلمرو توسط سلجوقیان در آسیای صغیر رواج یافت. به دنبال تغییر زبان از عربی به فارسی برای نوشتن نامه ها و فرمانهای حکومتی در دورهٔ سلجوقی تعداد بیشتری از مورخان و دانشمندان علا قه مند به نوشتن کتاب های خود به زبان فارسی شدند. ( در قرن های پنجم و ششم هجری، زبان ترکی که زبان فرمانروایان بود، نیز در ایران رواج پیدا کرد و برخی از واژ ه های آن به زبان فارسی راه یافت.)

چه چیز سبب گسترش شهر و شهرنشینی در دوره سلجوقی شد ؟ و کدام شهرها پایتخت سلجوقیان بودند؟
آرامش و رونق بازرگانی، سبب گسترش شهر و شهرنشینی و به وجود آمدن شهرهای بزرگ و پرجمعیت شد. پایتخت های سلجوقیان : ری، نیشابور و اصفهان

ویژگی معماری در دوره سلجوقی چه بود و چگونه به اوج شکوفایی خود رسید؟
در ساختن مساجد ایرانی، ابتکار خاصی به کار رفت و حیاط و چهار ایوان اطراف آن معمول گردید. در ساختن انواع گنبدها، برجها و منار ه ها، کاروانسراها و مدارس نیز الگوهای جدیدی در معماری به کار گرفته شد. در قرن های پنجم تا هفتم هجری، «آجرکاری » و «کاشی کاری » در بناها به اوج زیبایی و شکوفایی رسید. کاشی کاری از ابتکارات مهم معماران ایرانی برای تزئین بناها بود.

نمونه هایی از نشانه های گسترش هنر در دوره سلجوقی را ذکر کنید.
– ظروف زرین فام یا طلایی که با نقش و نگا رهای مختلف تزئین شده
– ساختن جلد کتاب از چرم و نقش انداختن بر روی آن
– ساختن ظروف سفالین لعابدار و بدون لعاب
– خوشنویسی
– فلزکاری
– تذهیب