نکات مهم درس 10

مطالعات اجتماعی هشتم

حضرت محمد (ص) در 28 صفر سال 11 هجری در مدینه وفات یافت و در همان شهر به خاك سپرده شد.امام علی(ع) با آنکه در روز غدیر خم توسط پیامبر (ص) جانشین پیامبر معرفی شده بود اما بخاطر حفظ اسلام سکوت کرد . خلیفه ی اول (ابوبکر) حدود 2 سال خلافت کرد. او قبل از اینکه از دنیا برود، عمربن خطاب را به جانشینی برگزید . عمر در دوران ده ساله ی حکومت خود کار فتوحات را که از اواخر دوران خلافت ابوبکر آغاز شده بود و با جدیت دنبال کرد.سپاهیان اعزامی از سوی خلیفه ی دوم ،علاوه بر بخش وسیعی از ایران،کشورهای سوریه،لبنان،فلسطین و مصر را نیز فتح کردند .

عثمان خلیفه ی سوم ، توسط شورایی که عمر تعیین کرده بود به خلافت رسید.

در زمان او برخلاف دو خلیفه ی اول،زندگی تجملاتی و شیوه ی اشرافی رواج یافت و اطرافیان و کارگزاران خلیفه با ثروت به دست آمده از فتوحات به خوشگذرانی مشغول شدند .خاندان بنی امیه که تا هنگام فتح مکه،با اسلام و پیامبر مخ الفت ودشمنی ورزیده بودند،در این زمان به مقام های مهم دست یافتند و بر بیت المال مسلمانان مسلط شدند .عثمان جمعی از صحابه و یاران نزدیک پیامبر مانند ابوذر، عمار و مالک اشتر را به دلیل آنکه از او و اطرافیانش انتقادمی کردند، مجازات و تبعید کرد. عملکرد اطرافیان خلیفه سوم، نارضایتی گروهی از مسلمانان را برانگیخت. آنان از نقاط مختلف به مدینه آمدند و اعتراض خود را نسبت به عملکرد عاملانش اعلام کردند. امام علی تلاش زیادی کرد که مخالفان را آرام کند و مانع بروز درگیری و خونریزی شود، اما سرانجام معترضان خشمگین به خانه خلیفه هجوم بردند و او را کشتند.

امام علی (ع) در دوران سه خلیفه ی قبلی
به تفسیر قرآن ،تربیت شاگردان و پاسخگویی به سوالت دینی مردم می پرداخت.همچنین به عمران و ابادی و احداث نخلستان ها توجه زیادی داشت.

به خلافت رسیدن حضرت علی (ع)
پس از کشته شدن عثمان،مردم دریافتند که جامعه ی اسلامی بی سرپرست مانده است.بسیاری از مهاجرین و انصار خواهان بیعت با علی(ع) شدند،اما آن حضرت تمایلی به پذیرش خلافت نداشت.سرانجام با اصرار زیاد مردم،امام علی(ع) منصب خلافت را پذیرفت و اکثر مهاجرین و انصار به جز تعدادی از اشراف بنی امیه با امام علی(ع) در مسجد مدینه بیعت کردند.

علت شورش و جنگ علیه حکومت امام علی (ع) و به راه انداختن سه جنگ

اصرار علی (ع) بر عمل به قرآن و سنت پیامبر و اجرای عدالت، موجب مخالفت و دشمنی ریاست طلبان و ثروت اندوزان شد.این گروه چون اطمینان یافتند که امام به دلخواه آنان عمل نخواهد کرد،به فتنه جوبی پرداختند و سه جنگ جمل،صفین و نهروان را بر آن حضرت تحمیل کردند .

از آنجا که امام علی(ع) هیچ گونه تمایلی به جنگ و خونریزی میان مسلمانان نداشت،کوشید ابتدا با نصیحت بیعت شکنان و اتمام حجت با آنان از جنگ جلوگیری کند،اما شورشیان اقدام به جنگ کردند.امام در جنگ جمل بیعت شکنان را شکست داد.در صفین امام علی (ع) به مقابله با سپاه معاویه رفت و آنها را ظالمین نامید.

مهم ترین ویژگی ها و دستاوردهای حکومت آن حضرت عبارت بودند از
» حکومت داری مبتنی بر دستورات قرآن و سنت رسول خدا (ص)
» اصلاح بسیاری از انحرافاتی که در دین به وجود آمده بود.
» خدمات اقتصادی فراوان،با وجود فتنه ها و جنگ های تحمیلی متعدد.
» اقتدار و ایستادگی در عین مظلومیت فردی و اجتماعی.
» ساده زیستی و مقابله با اشرافی گری
» تاکید بر عدالت
» برگزیدن افراد صالح به حکومت ولایات
» تلاش برای وحدت و انسجام اجتماعی

علل صلح امام حسن(ع) با معاویه
پس از شهادت امیرمومنان در 21 رمضان سال 40 هجری قمری مردم کوفه با امام حسن (ع) بیعت کردند . آن حضرت در نخستین روزهای خلافت،معاویه را از سرکشی و نا فرمانی نهی کرد.اما معاویه با سپاهی عظیم راهی عراق شد .

امام قصد داشت در مقابل معاویه ایستادگی نماید. لذا امام حسن مجتبی (ع) با سپاهی به فرماندهی یکی از یاران خود عازم جنگ دفاعی با معاویه شدند و(سپس دو نفردیگر را نیز به عنوان جانشین های اول و دوم س پاه خود، انتخاب نمودند.) این در حالی بود که معاویه با وعده های پول و مقام، فرماندهان سپاه امام حسن مجتبی را فریب داده و جذب خود نموده، بود .در چنین اوضاعی، امام ناچار شد پیشنهاد صلح با معاویه را تحت شرایطی بپذیرد.

اقدامات معاویه بعد از نشستن به مسند خلافت
معاویه بعد از تحمیل صلح بر امام حسن (ع) در شام به خلافت نشست . او سیاستمداری فریبکار بود و با دادن پول و مقام،اشخاص با نفوذ و قدرتمند را جذب خود می کرد .

معاویه به هیچ یک از تعهدات خود در پیمان صلح با امام حسن (ع) پایبند نماند .

به دستور او بر منبر و در خطبه های نماز جمعه به امام علی (ع) بدگویی می شد.

یاران و پیروان آن حضرت مورد آزار و شکنجه قرار می گرفتند .

معاویه همچنین با توطئه ای،امام حسن (ع) را به شهادت رساند .

او همچنین فرزندش یزید را به جانشینی خود،انتخاب و خلافت را موروثی کرد.

پس از مرگ معاویه پسرش یزید به خلافت رسید.

یزید مانند جوانان دوران جاهلیت رفتار می کرد .ظلم و فساد آشکار او در جهان اسلام شهرت داشت.امام حسین(ع) که نمی خواست با یزید بیعت نماید،با خانواده و بستگان خود از مدینه راهی مکه شد.

اهداف و دستاوردهای قیام کربلا
اینکه نیم قرن بعد از رحلت رسول خدا،فرد فاسد و گنه کاری چون یزید به عنوان خلیفه ی مسلمانان به قدرت رسید،نش ان می دهد که جامعه ی اسلامی دچار انحراف بزرگی شده بود.فقط حرکتی عظیم مانند قیام کربلا وشهادت امام حسین (ع) و فرزندانش،بستگان و یارانش می توانست از گسترش این انحراف جلوگیری کند.

انگیزه و هدف امام حسین از قیام عاشورا

امام حسین(ع) در وصیت نامه خویش،درباره ی هدف قیام خود فرموده است:هدف من اصلاح امت جدم رسول الله،امر به معروف و نهی از منکر و پیاده کردن سیره رسول الله و پدرم علی بن ابیطالب است.

نقش حضرت زینب بعد از قیام عاشورا

حضرت زینب(س) پس از شهادت برادرش،در دوران اسارت با سخنرانی های روشنگرانه،اهداف قیام کربلا و چهره ی واقعی حکومت ستمکار بنی امیه را برای همگان آشکار کرد.

تاریخ گواهی می دهد که از آن پس قیام های زیادی در جهان اسلام و نواحی دیگر از قیام عاشورا الگو گرفته اند.این قیام تاثیر بسیاری در روحیه ی ظلم ستیزی مسلمانان به ویژه شعیان بر جای نهاده است.​​​​​​​