درس 17 

نیایش

واژه های مهم:

خدمت: احترام، بزرگداشت
رهی: راهی (ره مخفّف راه)
پناه: نگهبان، پشتیبان
فرجام: پایان، عاقبتِ کار، آخر
خرد: عقل
خشنود: راضی، خوشحال
بَصَر: بینایی، روشنی دیده، دیدن
رستگار: نجات یافته
آراستی: زیبا کردی

معنی بیت ها

خدایا! جهان پادشاهی تو راست *** ز ما خدمت آید، خدایی تو راست
معنی: خداوندا تو پادشاه همه ی جهانِ هستی می باشی. ما می توانیم تو را بپرستیم امّا خدایی و سروری، شایسته ی تو است.

نکته ی دستوری: این بیت از چهار جمله تشکیل شده است.

پناه بلندی و پستی تویی *** همه نیستند، آنچه هستی تویی
معنی: تو پناهگاه همه ی آفرینش هستی. همه ی موجودات در برابر تو فانی هستند و تنها تویی که پایدار می مانی.

نکته ی آرایه ای: بلندی و پستی (بلندی ها و پستی های جهان): تضاد / نیستند و هستی: تضاد
نکته ی دستوری: این بیت، سه جمله است. (هستی در این بیت، فعل نیست)

همه آفریدست بالا و پست *** تویی آفریننده ی هرچه هست
معنی: همه ی مخلوقات، آفریده ی تو است و تو آفریننده ی همه ی موجودات هستی.

نکته ی آرایه ای: بالا و پست: تضاد
نکته ی دستوری: این بیت از سه جمله تشکیل شده است. / فعل مصراع اوّل «است» می باشد.

خرد را تو روشن بصر کرده ای *** چراغ هدایت تو بَر کرده ای
معنی: تو به عقل، بینایی و روشنایی داده ای و هدایت را که مانند چراغی است، روشن کرده ای (تو ما را هدایت کرده ای)

نکته های آرایه ای: چراغ هدایت: تشبیه (هدایت مانند چراغ است.) / روشن و چراغ: مراعات نظیر / نسبت دادن بصر به خرد: تشخیص
نکته ی دستوری: چراغ هدایت: مفعول / خرد ← مفعول

جهانی بدین خوبی آراستی *** بُرون ز آن که یاریگری خواستی
معنی: تو دنیایی به این زیبایی را آفریدی، بدون اینکه از کسی کمکی بخواهی.

نکته های ادبی: «بدین» مخفّفِ به این «برون» مخفّف بیرون و «ز» مخفّف از است.

خداوند مایی و ما بنده ایم *** به نیروی تو یک به یک زنده ایم
معنی: تو خداوند و آفریدگار ما هستی و ما بنده ی تو هستیم. همه ی ما به قدرت و اراده ی تو زنده هستیم.

رهی پیشم آور که فرجام کار *** تو خشنود باشی و من رستگار
معنی: راهی را پیش روی من قرار بده تا در پایان کار، تو از من راضی باشی و من رستگار شوم.

نکته ی دستوری: بیت از سه جمله تشکیل شده است. / رهی: مفعول «م» در «پیش» مضاف الیه

پیام درس
این شعر مناجات است. مناجات یعنی راز و نیاز با خداوند بزرگ.

انسان در مناجات کردن، قدرت و عظمت خداوند را ستایش می کند و ضعف و ناتوانی خود را بیان می کند و از خداوند می خواهد تا با لطف و توانایی خود، نیازش را برطرف کند.