درس 12

معنی و مفهوم شیرِ خدا 

بخوان و حفظ کن

علی آن شیر خدا، شاهِ عرب *** اُلفتی داشته با این دلِ شب
معنی: حضرت علی (ع) که شیر خدا و امیر و سرورِ سرزمین عرب بود با تاریکی شب، اُنس و دوستی داشته است.

نکته ی آرایه ای: در مصراع دوم، جان بخشی به اشیا وجود دارد.

شب ز اسرارِ علی آگاه است *** دلِ شب، محرم سِرّ الله است
معنی: شب از مناجات های حضرت علی (ع) با خبر است. دل شب، از راز علی (ع) با خداوند، آگاه است.

نکته ی آرایه ای: هم در مصراع اوّل هم در مصراع دوم، جانبخشی به اشیا وجود دارد.

شب شنفته است مناجات علی *** جوشش چشمه ی عشق ازلی
معنی: شب، تمام راز و نیازها و شور و هیجان عاشقانه و جاودانهی حضرت علی (ع) را با خدا شنیده است.

کلماتی چو دُر آویزه ی گوش *** مسجد کوفه هنوزش مَدهوش
معنی: مسجد کوفه هنوز مناجات های ارزشمند و گرانقدر حضرت علی (ع) را به خاطر دارد و از شنیدن آن متحیّر و بیهوش است.

نکته های آرایه ای: چو دُر: تشبیه / آویزه ی گوش داشتن: کنایه از به خاطر سپردن و از آن پند گرفتن است. / مدهوش بودن مسجد کوفه: شخصیّت بخشی

فَجر تا سینه ی آفاق شکافت *** چشم بیدارِ علی، خُفته نیافت
معنی: از آن زمان که سپیده ی سحر (خورشید)، تاریکی شب را به روشنی روز درآورد، حضرت علی (ع) را بیدار و مشغول راز و نیاز دیده است.

نکته ی آرایه ای: سینه ی آفاق: تشخیص
نکته ی دستوری: فجر، نهاد است و سینه ی آفاق و چشم بیدار، مفعول هستند.

ناشناسی که به تاریکی شب *** می بَرَد شام یتیمانِ عرب
معنی: حضرت علی (ع) آن مرد ناشناسی بود که در تاریکی شب برای کودکان یتیمِ عرب، غذا می بُرد.

عشق بازی که هم آغوش خطر *** خفت در خوابگه پیغمبر
معنی: حضرت علی (ع) آن عاشقی است که خطر مرگ را پذیرفت و در جای پیامبر (ص) خوابید.

نکته ی آرایه ای: هم آغوش با خطر بودن: تشخیص
نکته ی تاریخی: وقتی مشرکانِ مکّه، تصمیم گرفتند شب هنگام، به خانه ی پیامبر (ص) حمله کنند و او را بکشند، پیامبر (ص) به سمت مدینه ره سپار شد و حضرت علی (ع) در بستر پیامبر (ص) خوابید. مشرکان به خانه ی پیامبر (ص) آمدند امّا حضرت علی (ع) را به جای ایشان دیدند.

آن دم صبحِ قیامت تأثیر *** حلقه ی در، شد از او دامن گیر
معنی: در آن سحرگاه عجیب و شگفت انگیز (سحرگاه نوزدهم ماه رمضان)، حلقه ی در، دامنش را گرفت و مانعِ رفتن او شد. (قیامت تأثیر: شگفت انگیز، رویداد عجیب)

نکته ی آرایه ای: دامن گیر شدن حلقه ی در: تشخیص
نکته ی تاریخی: در صبح روز نوزدهم ماه رمضان، ساعاتی قبل از شهادت، وقتی حضرت علی (ع) قصد داشت که از خانه خارج شود، حلقه ی در به شال کمر آن حضرت آویخت ( این نکته را شاعر به زیبایی، چنان بیان کرده است که گویی حلقه ی در، شخصیّت انسانی یافته است و می خواهد حضرت علی (ع) را از رفتن باز دارد.)

دست در دامن مولا زد، در *** که علی بگذر و از ما مگذر
معنی: در، لباس حضرت علی (ع) را گرفت و گفت: یا علی، از رفتن به مسجد منصرف شو و از من عبور نکن.

نکته های آرایه ای: گرفتن دامن به در نسبت داده شد: جان بخشی و کنایه / بگذر و مگذر: تضاد

شبروان مستِ ولای تو علی *** جان عالم به فدای تو علی
معنی: یا علی، انسان های عارف و مؤمن، شیفته ی دوستی تو هستند. یا علی، جانِ همه ی انسانهای جهان، فدای تو باد.

پیام شعر
این شعر به عبادت ها، راز و نیازها، کمک حضرت علی (ع) به بچّه های نیازمند و یتیم، دلاوری ها و از خودگذشتگی ها و شهادت حضرت علی (ع) اشاره دارد و بازگو می کند که حضرت علی (ع) نمونه ی یک انسان کامل است.