مطالعات نهم

درس 22

حقوق و تکالیف شهروندی

نتیجه شکل گیری نهاد حکومت در جامعه چیست؟
روابط متقابلی بین مردم و حکومت پدید می آید .

منظور از واژه ی “شهروندی” چیست؟
واژه ی شهروندی به روابط متقابل مردم و حکومت اشاره دارد . شهروندی ارتباطی است که افراد را به یک حکومت مشخص پیوند می دهد و در نتیجه برای فرد و حکومت حقوق و تکالیفی ایجاد می شود .

منظور از حقوق شهروندان چیست؟
وظایف و تکالیف حکومت نسبت به مردم .

حقوق و تکالیف شهروندی در کجا مشخص شده است؟
قوانین هر کشور به ویژه قانون اساسی آن ، حقوق و تکالیف شهروندی را معین می کند .

آیا حقوق و تکالیف شهروندی کشورها یکسان است؟ چرا؟
خیر- زیرا حقوق و تکالیف شهروندی هر کشور متناسب با قوانین آن کشور است و قوانین ک شورها نیز با یکدیگر متفاوت است .

حقوق شهروندی طیف وسیعی از کدام حقوق ها را شامل می شود؟
انواع حقوق سیاسی ، اجتماعی ، فرهنگی ، اقتصادی . …

چند مورد از انواع حقوق شهروندی بر پایه ی قانون اساسی جمهوری اسلامی کدامند ؟
الف) حق برخورداری از عدالت قانونی
ب)حق برخورداری از عدالت قضایی
ج) حق برخورداری از رفاه وتأمین اجتماعی
د) حق مشارکت سیاسی
ه) حقوق فرهنگی

عدالت قانونی یعنی چه؟ و اجرای آن چه نتیجه و فوایدی دارد ؟
عدالت قانونی یعنی این که حکومت در وضع قوانین ، اجرای قوانین و نظارت بر اجرای قوانین بین شهروندان تبعیضی قائل نشود . برقراری عدالت قانونی ، از پایمال شدن حقوق انسان ها و بهره کشی ظالمانه ی عده ای از عده ی دیگر جلوگیری می کند .

طبق فرمایش پیامبر رعایت نکردن کدام یک از حقوق شهروندی باعث نابودی امت های پیشین شده بود؟
حق برخورداری از عدالت قانونی . ، زیرا وقتی اشراف آنها جرمی مرتکب می شدند آنها را از مجازات معاف می کردند ، اما وقتی زیردستان آنها همان جرم را مرتکب می شدند آنها را به شدت مجازات می کردند .

منظور از حق برخورداری از عدالت قضایی چیست؟
شهروندان حق دادخواهی دارند و هر کس می تواند به این منظور به دادگاه های صالح مراجعه کند . شهروندان حق دارند در همه ی دادگاه ها برای خود وکیل مدافع انتخاب کنند .

حق برخورداری از رفاه و تأمین اجتماعی را توضیح دهید ؟
هر شهروند حق دارد به آموزش و و پرورش ، مراکز فرهنگی و ورزشی ، آتش نشانی ، پلیس و نظایر آن دسترسی آسان داشته باشد . شهروندان حق دارند در محیطی پاک و سالم و بدون آلودگی زندگی کنند و از خدمات و امکانات بهداشتی و درمانی مناسب به بهترین وجه برخوردار شوند.

شهروندان در چه مواردی حق دارند از تأمین اجتماعی برخوردار شوند ؟
بیکاری ، معلولیت ، پیری ، بازنشستگی ، بی سرپرستی ، از کار افتادگی ، حوادث .

حکومت در زمینه رفاه وتأمین اجتماعی چه وظیفه ای دارد؟
حکومت باید با برنامه ریزی مناسب، زمینه را برای رفع فقر و محرومیت و ایجاد شرایط مناسب زندگی فراهم کند.

مشارکت سیاسی یعنی چه ؟
یعنی این که هر شهروند بتواند در امور سیاسی جامعه دخالت کند و در سرنوشت کشور خود نقش داشته باشد .

مشارکت سیاسی مردم از چه راه هایی صورت می گیرد ؟
الف) شرکت در انتخابات
ب) عضویت و همکاری در احزاب و انجمن های سیاسی
ج) شرکت در راه پیمایی ها و تظاهرات

طبق قانون اساسی مردم چه کسانی را به طور مستقیم و چه کسانی را به طور غیر مستقیم انتخاب می کنند؟
مستقیم: رئیس جمهور ( رئیس قوه مجریه) ، نمایندگان مجلس شورای اسلامی و یا اعضای شورای شهر و روستا .
غیر مستقیم : برای مثال در انتخاب رهبری ، مردم اعضای مجلس خبرگان رهبری را انتخاب می کنند و به آنها رأی می دهند . سپس اعضای مجلس خبرگان که نمایندگان مردم هستند ، رهبر را انتخاب می کنند.

چند مورد از حقوق فرهنگی که در قانون اساسی مورد تأکید قرار گرفته کدامند ؟
1- حمایت از تشکیل خانواده و پاسداری از روابط خانوادگی،
2- حمایت از تعلیم و تربیت شایسته،
3- آزاد بودن استفاده از زبان های قومی و محلی در مطبوعات و رسانه های گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس، در کنار زبان فارسی .

مهم ترین تکالیف شهروندی چیست ؟
الف) رعایت قانون و مقررات
ب) همکاری با دولت
ج) پرداخت مالیات و عوارض
د) دفاع از کشور
ه) تجاوز نکردن به منافع عمومی و حقوق دیگران .
و) امر به معروف ونهی از منکر

نادیده گرفتن قانون یا سرپیچی از آن چه اثراتی دارد ؟
موجب اختلال و هرج و مرج در جامعه می شود .

چه موقع قانون جایگاه واقعی خود را در جامعه پیدا می کند؟
قانون وقتی جایگاه واقعی خود را در جامعه پیدا می کند که همه‌ی افراد ، اعم از کارگزاران و مسئولان و مردم، آن را رعایت کنند و به آن پایبند باشند .

برنامه ها و اقدامات عمرانی ، اقتصادی و اجتماعی حکومت ها چه زمانی ثمر می دهد و به هدف می رسد؟
زمانی که شهروندان نسبت به پیشرفت کشور دلسوز و حساس باشند و با دولت مشارکت و همکاری کنند .

سخن رهبر در نوروز 94 در باره همکاری مردم و دولت را بیان کنید؟
دولت کارگزار ملت است و ملت کارفرمای دولت است . هرچه بین ملت و دولت صمیمیت بیشتر و همدلی بیشتری باشد ، کارها بهتر پیش خواهد رفت .

مالیات چیست؟
مبلغی است که شهروندان بر اساس قانون و به صورت بلا عوض به دولت پرداخت می کنند تا صرف هزینه های عمومی کشور شود .

عوارض چیست؟ باذکر مثال توضیح دهید.
مبلغی است که شهروندان در مقابل دریافت خدمتی از دستگاه های اداری و دولتی ، به آنها می پردازند . برای مثال ، پولی که بابت امتیاز کنتور آب و برق ، صدور گواهینامه ی رانندگی ، عبور از بزرگراه ها یا وارد کردن کالا به کشور و مانند آن پرداخت می شود.

هدف از تشکیل نیروهای نظامی و انتظامی چیست؟
تأمین امنیت کشور و حراست از مرزها و حفظ تمامیت ارضی .

عضویت در سازمان بسیج و انجام خدمت سربازی توسط پسران با چه هدفی انجام می گیرد؟
حفظ آمادگی دفاعی و ادای تکلیف دفاع از کشور توسط شهروندان.

قانون اساسی ( اصل چهلم) در رابطه با تجاوز نکردن به منافع عمومی و حقوق دیگران چه می گوید ؟
هیچ کس نمی تواند اعمال حق خویش را وسیله ی اضرار به غیر یا تجاوز به منافع عمومی قرار دهد . به عبارت دیگر ، شهروندان مجاز نیستند برای استفاده از حقوق خود به منافع عمومی زیان برس انند و حقوق دیگران را ضایع کنند .

نمونه هایی از تجاوز نکردن به منافع عمومی و حقوق دیگران را بیان نمائید.
الف) همه افراد حق انتخاب شغل دلخواه و کسب درآمد دارند اما فرض کنید فردی بخواهد در شهر و در حیاط خانه خوددامداری ایجاد کند و دام پرورش دهد، از آنجا که این کار موجب آلودگی و ضرر رسیدن به بهداشت و سلامت ساکنان محله می‌شود و البته قانون نیز چنین اجازهای را به وی نمی‌دهد، آن فرد مجاز به این کار نیست.
ب ) همه افراد، مالک اتومبیل خود هستند و حق دارند در جاده ها رانندگی کنند اما نباید با سرعت غیر مجاز حرکت کنند؛

قانون اساسی (اصل هشتم) در باره ی امربه معروف و نهی از منکر چه می گوید؟
در جمهوری اسلامی ایران دعوت به خیر ، امر به معروف و نهی از منکر وظیفه ای همگانی و متقابل بر عهده ی مردم نسبت به یکدیگر ، دولت نسبت به مردم و مردم نسبت به دولت . شرایط و حدود و کیفیت آن را قانون معین می کند .